Τι είναι Χοληστερόλη;
Ή χοληστερόλη βρίσκεται σε μεγάλα ποσά σε ορισμένες τροφές, όπως αβγό, συκώτι, νεφρούς, γλυκάδια, μυαλά, αβγοτάραχο και στους γόνους των ψαριών. Σε μικρότερα ποσά επίσης συναντάται στο λίπος άλλων τροφών, όπως κρέας, πλήρες γάλα, κρέμα γάλατος, παγωτά, τυριά και βούτυρο.
Ή χοληστερόλη αποτελεί αναπόσπαστο δομικό στοιχείο του ζωικού κυττάρου. Η σύνθεσή της εντοπίζεται στα ηπατικά και στα εντερικά κύτταρα, αλλά είναι δυνατό να γίνει σε όλα τα κύτταρα του σώματος, με πιθανή εξαίρεση τα εγκεφαλικά κύτταρα του ενήλικου ατόμου.
Ή λειτουργική σημασία τής χοληστερόλης
Εκτός από το γεγονός ότι αποτελεί στοιχείο της κυτταρικής μεμβράνης, είναι ότι κατέχει μια ενδιάμεση θέση – κλειδί στη βιοσύνθεση των στεροειδών. Αυτά περιλαμβάνουν:
- Τα χολικά άλατα
- Τις άδρενοκορτικοειδείς ορμόνες
- Τα οιστρογόνα,
- Τα άνδρογόνα καί
- Την προγεστερόνη.
Επίσης, η χοληστερόλη στον εντερικό βλεννογόνο, στο δέρμα και σε άλλους ιστούς, μπορεί να μετατραπεί σε 7-διύδροχοληστερόλη, δηλ. στην προβιταμίνη τής βιταμίνης D3.
Ή χοληστερόλη διακρίνεται σε εξωγενή (δίαιτα) και ενδογενή (σύνθεση), πού μαζί στο σώμα του ατόμου αποτελούν τη δεξαμενή τής χοληστερόλης. Ή δεξαμενή αυτή ρυθμίζεται από την αλληλεπίδραση της απορρόφησης, της σύνθεσης και της αποβολής τής χοληστερόλης.
Πως αποβάλλεται η χοληστερόλης από τον οργανισμό;
Η χοληστερόλη αποβάλλεται από τον οργανισμό με δύο τρόπους.
- Ένα μέρος αποβάλλεται αναλλοίωτο στη χολή. Στο λεπτό έντερο ή χοληστερόλη της χολής και της δίαιτας αναμιγνύονται και ένα μικρό μόνο μέρος απορροφάται, ενώ το υπόλοιπο προχωρεί στο παχύ έντερο και με τη μικροβιακή χλωρίδα μετατρέπεται σε κοπροστανόλη. Η χοληστερόλη των κοπράνων, η κοπροστανόλη και παρόμοιες ενώσεις αποτελούν τα ουδέτερα στεροειδή των κοπράνων.
- Ή άλλη οδός είναι ή οξείδωση της στο ήπαρ προς χολικά οξέα που ονομάζονται πρωτοπαθή ή πρωτογενή, το χολικό και το χενοδεοξυχολίκό. Αυτά συνδέονται με γλυκίνη και ταυρίνη και
άποβάλλονται στη χολή. Στο λεπτό έντερο τα χολικά οξέα σχηματίζουν μικυλλια τα όποια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην απορρόφηση των λιπών τής δίαιτας. Ή μεγαλύτερη ποσότητα των χολικών αυτών οξέων επαναρροφάται από το κατώτερο τμήμα τού ειλεού, έρχεται στο ήπαρ, και επανεκκρίνεται αρκετές φορές μετά από ένα μεγάλο γεύμα. Σε κάθε έντεροηπατικό κύκλο, όπως ονομάζεται, ένα μέρος από αυτά διαφεύγει στο παχύ έντερο . Εκεί η μικροβιακή χλωρίδα τα διασπά απομακρύνοντας την γλυκίνη και την ταυρίνη καθώς και 7-υδροξυλικές ομάδες και με τον τρόπο αυτό σχηματίζονται τα δευτεροπαθή χολικά οξέα, το δεοξυχολικό
και το λίθοχολικό, από τα όποια και τελικά – ένα μέρος αποβάλλεται στα κόπρανα.
Τι είναι οι Λιποπρωτεΐνες;
Τα λιπίδια του πλάσματος είναι συστατικά όλων των κυττάρων και των ιστών του σώματος. Εφόσον όμως, αυτά δεν είναι υδατο-διαλυτά για να κυκλοφορούν ελεύθερα σε ένα υδατικό διάλυμα όπως είναι το πλάσμα, εξαρτούν την κινητικότητα τους από τον συνδυασμό τους με μία πρωτεΐνη – μεταφορέα. Με τον τρόπο αυτό γίνονται ευδιάλυτα, γεγονός που επιτρέπει την κατανομή τους στα υγρά του σώματος με τη μορφή των λιποπρωτεϊνών.
Οι 4+1 κυρίες κλάσεις λιποπρωτεΐνων:
Υπάρχουν 4 κύριες κλάσεις λιποπρωτείνών (για την ακρίβεια υπάρχει και μια ενδιάμεση – μεταβατική. Ορισμένα φυσικά χαρακτηριστικά των λιπιδίων διαμορφώνουν το διαχωρισμό τους, όπως είναι το μέγεθος, η πυκνότητα και το ηλεκτρικό τους φορτίο. Βέβαια, η διαφορά των φυσικών αυτών χαρακτηριστικών είναι αποτέλεσμα της διαφορετικής χημικής σύστασης τους, π.χ η λιποπρωτείνη είναι τόσο έλαφρότερη όσο μεγαλύτερη είναι η περιεκτικότητά της σε τριγλυκερίδια ή και αντίστροφα είναι τόσο βαρύτερη όσο περισσότερη πρωτεΐνη περιέχει .
Οι 4+1 κυρίες κλάσεις λιποπρωτεΐνων:
- Χυλομικρά
- Λιποπρωτεΐνες πολύ χαμηλής πυκνότητας VLDL
- Λιποπρωτεΐνες ενδιάμεσης πυκνότητας IDL
- Λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας LDL
- Λιποπρωτεΐνες υψηλής πυκνότητας HDL
- Χυλομικρα
Οι λιποπρωτεΐνες αυτές συνθέτονται στο έντερο και χρησιμεύουν για να μεταφέρουν τα τριγλυκερίδια της δίαιτας (έξωγενή), από τον εντερικό βλεννογόνο, μέσω τού θωρακικού πόρου στους ιστούς. Αυτά περιέχουν μικρή ποσότητα πρωτεΐνης και μεγάλη τριγλυκεριδίων. Στο αίμα τα χυλομικρά διασπώνται με τη βοήθεια μιας ομάδας ενζύμων που χαρακτηρίζονται με το όνομα λιποπρωτεϊνική λιπάση. Τα τριγλυκερίδια απομακρύνονται από τα χυλομικρά σε μερικά λεπτά τής ώρας.
-Λιποπρωτεΐνες πολύ χαμηλής πυκνότητας VLDL
Αυτές περιέχουν μικρότερη ποσότητα τριγλυκεριδίων από τα χυλομικρά και μεγαλύτερες ποσότητες πρωτεΐνων, χοληστερόλης και φωσφολιπιδίων. Σε απουσία χυλομικρών, ή αύξηση των VLDL έχει άμεση σχέση με υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων. Οι λιπσπρωτείνες αυτές περιέχουν τριγλυκερίδια που προέρχονται από το ήπαρ (ενδογενή) τα όποια συντίθενται από διάφορες
πρόδρομες ενώσεις όπως είναι τα λιπαρά οξέα, τα τριγλυκερίδια μέσης άλύσου, οι υδατάνθρακες κ.α.
-Λιποπρωτεΐνες ενδιάμεσης πυκνότητας IDL
Αυτές δεν αποτελούν ιδιαίτερη κλάση λιποπρωτείνών, αλλά μια ενδιάμεση – μεταβατική μορφή κατά τη μετατροπή των VLDL σε LDL
-Λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας LDL
Αυτές είναι σχετικά φτωχές σε τριγλυκερίδια, αλλά περιέχουν το 45% περίπου της ολικής χοληστερόλης, Οι λιποπρωτεΐνες αυτές κατά ένα μέρος τουλάχιστον προέρχονται από την αποδόμηση των VLDL και προς το παρόν δεν υπάρχει άλλος τρόπος για την παραγωγή τους, απόλυτα εξακριβωμένος. Θεωρείται όμως μάλλον βέβαιο ότι το ήπαρ είναι το όργανο στο όποιο
γίνεται η αποδόμηση τους (εξαφάνιση από το αίμα). Η ακριβής λειτουργία τους δεν είναι απόλυτα γνωστή.
Η ολική χοληστερόλη τού πλάσματος μεταφέρεται σαν τμήμα των λιποπρωτεϊνών τού πλάσματος, δηλαδή με τις VLDL, LDL και τις HDL. Για το λόγο αυτό, μεγαλύτερη προσοχή δόθηκε τελευταία στο επίπεδο της χοληστερόλης ως τμήμα των λιποπρωτείνών τού ατόμου. Μεταξύ των λιποπρωτείνών που μεταφέρουν χοληστερόλη, οι LDL περιέχουν τη μεγαλύτερη ποσότητα
της χοληστερόλης του πλάσματος και το επίπεδο της ολικής χοληστερόλης σχετίζεται στενά με τα επίπεδα των LDL (Kannel και συν., 1979).
-Λιποπρωτεΐνες υψηλής πυκνότητας HDL
Οι λιποπρωτεΐνες αυτές είναι πλούσιες σε πρωτεΐνες, φτωχές σε τριγλυκερίδια και μεταφέρουν το 25% τής ολικής χοληστερόλης. Παλαιότερα πιστευόταν ότι ήταν μια, ενιαία μορφή, αργότερα όμως αποδείχθηκε ότι περιέχει διάφορα κλάσματα με διαφορετική σύνθεση και ταχύτητα αποδόμησης, από τα όποια σπουδαιότερα είναι τα HDL2 και HDL3.
Βιβλιογραφία
- Συνδυασμοί και βιταμίνες
- Σύγχρονη διατροφή & Διαιτολόγια
- Εγκυκλοπαιδικό λεξικό τροφίμων και ποτών
- Φυσικές τροφές που θεραπεύουν
- Διατροφική νοημοσύνη
