Τι είναι η μάχη, η φυγή και το πάγωμα;
Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης είναι ενσωματωμένο σε κάθε ζωντανό οργανισμό στον πλανήτη μας. Αυτό το ένστικτο εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένου του αμυντικού μηχανισμού επιβίωσης: Μάχη, Φυγή, ή Πάγωμα. Αυτός ο αμυντικός μηχανισμός είναι μια από τις πιο πρωτόγονες και αυτόνομες προσαρμογές στο σώμα μας. Αυτό το σύστημα απόκρισης συνδέεται άμεσα με τα παλαιότερα (σε εξελικτική κλίμακα) τμήματα του εγκεφάλου / νευρικού μας συστήματος. Η Μάχη, Φυγή, ή το Πάγωμα, ενεργοποιούνται όταν αισθανόμαστε ότι είμαστε σε άμεσο κίνδυνο.
Όταν νιώθουμε απειλή, απελευθερώνονται ορισμένες ορμόνες
Είναι η αντίδραση του οργανισμού έναντι σε οτιδήποτε αντιληφθεί ως απειλή ή κίνδυνο. Κατά τη διάρκεια αυτής της αντίδρασης, στο σώμα μας απελευθερώνονται ορισμένες ορμόνες, όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη. Τότε επιταχύνεται ο καρδιακός ρυθμός, επιβραδύνοντας την πέψη, μετακινώντας τη ροή του αίματος στις κύριες μυϊκές ομάδες και αλλάζοντας διάφορες άλλες αυτόνομες νευρικές λειτουργίες. Δίνοντας στο σώμα μια έκρηξη ενέργειας και δύναμης. Ο σκοπός αυτής της αντίδρασης είναι να έχει την δυνατότητα το σώμα μας να αντεπεξέλθει, στον φυσικό κίνδυνο ή απειλή. Όταν η απειλή εξαφανιστεί, τότε το σώμα μας επιστρέφει στην κανονική λειτουργία μέσω της χαλάρωσης.
Η αντίδραση οξέος άγχους(στρες)
Η αντίδραση μάχη, φυγή ή πάγωμα είναι γνωστή και ως αντίδραση οξέος άγχους(στρες). Είναι ψυχολογική αντίδραση που ενεργοποιείται με το που παρουσιαστεί μια τρομακτική κατάσταση, είτε διανοητικά είτε σωματικά. Η αντίδραση αυτή περιγράφηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1920 από τον αμερικανικό φυσιολόγο Walter Cannon. Ο Cannon συνειδητοποίησε ότι μια αλυσίδα ταχέως εμφανιζόμενων αντιδράσεων μέσα στο σώμα. Βοηθά στην κινητοποίηση των πόρων του οργανισμού, για την αντιμετώπιση απειλητικών περιστάσεων..
Η διαφορά μεταξύ άγχους και φόβου
Πριν συζητήσουμε τι συμβαίνει στο σύνδρομο μάχης, φυγής, είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε πρώτα τη διαφορά μεταξύ φόβου και άγχους. Ο φόβος είναι το συναίσθημα που αντιμετωπίζουμε όταν πραγματικά βρισκόμαστε σε μια επικίνδυνη κατάσταση. Το άγχος είναι αυτό που βιώνουμε, όταν πηγαίνουμε προς μια επικίνδυνη, αγχωτική ή απειλητική κατάσταση. Άγχος μπορεί επίσης να βιώνουμε όταν σκεφτόμαστε κάτι αγχωτικό ή επικίνδυνο που θα μπορούσε να συμβεί σε μας.
Ποιες είναι οι περιοχές του εγκεφάλου που συμμετέχουν στην εκδήλωση των αγχωδών εκδηλώσεων;
Οι περιοχές του εγκεφάλου που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και δημιουργούν ένα βιολογικό κύκλωμα, φαίνεται να συμμετέχουν στην εκδήλωση των αγχωδών εκδηλώσεων είναι οι εξής:
- Η αμυγδαλή, η οποία συντονίζει τη συναισθηματική αντίδραση,
- Ο προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος αποτελεί την έδρα των γνωσιακών λειτουργιών (της σκέψης),
- Ο ιππόκαμπος, στον οποίο πραγματοποιείται η διαδικασία της μάθησης και η σύνδεση των εξωτερικών και εσωτερικών ερεθισμάτων με τις συναισθηματικές αντιδράσεις και
- Ο υποθάλαμος και το στέλεχος, που ευθύνονται για τις νευροενδοκρινικές εκδηλώσεις και κατά συνέπεια για τις σωματικές αντιδράσεις
Παράδειγμα
Ερέθισμα: Αράχνη
- Μάθηση (ιππόκαμπος): άκουσα για ένα άτομο στο εξωτερικό που το τσίμπησε μια δηλητηριώδης αράχνη και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο.
- Σκέψη (προμετωπιαίος φλοιός): οι αράχνες είναι επικίνδυνες και δηλητηριώδεις, αν με τσιμπήσει μια αράχνη μπορεί να πεθάνω.
- Συναισθηματική αντίδραση (αμυγδαλή): έντονο άγχος, αγωνία, φόβος.
- Σωματική αντίδραση (υποθάλαμος, στέλεχος): ταχυκαρδία, ταχύπνοια, εφίδρωση, μυϊκή τάση, τρόμος.
- Συμπεριφορική αντίδραση: διαφυγή, αγωνιώδης έκκληση σε βοήθεια.
Κέντρο Έντεχνης Δράσης και Θεραπείας
Τι ακριβώς συμβαίνει στο σώμα μας όταν αισθανόμαστε απειλή
Όταν αισθανόμαστε απειλή, το σώμα μας ανταποκρίνεται άμεσα στον κίνδυνο. Σε απάντηση της οξείας πίεσης που δεχόμαστε, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα του σώματος ενεργοποιείται λόγω της αιφνίδιας απελευθέρωσης ορμονών. Τα συμπαθητικά νευρικά συστήματα διεγείρουν τα επινεφρίδια που ενεργοποιούν την απελευθέρωση των κατεχολαμινών, τα οποία περιλαμβάνουν την αδρεναλίνη και τη νοραδρεναλίνη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του καρδιακού ρυθμού, της αρτηριακής πίεσης και του ρυθμού αναπνοής. Μετά την αφαίρεση της απειλής, διαρκεί από 20 έως 60 λεπτά για να επιστρέψει το σώμα στα επίπεδα προ-διέγερσης.
Επιμέλεια Έντεχνη Δράση
- Τζέσικα Μαργαρίτη (Ψυχοθεραπεύτρια, Expressive arts therapist)
- Ιωάννης Μαρδάς (Ολιστικός σύμβουλος Διατροφής)
