Οι άνθρωποι συχνά σκέφτονται να πάνε σε θεραπεία πριν κάνουν μια σημαντική μετάβαση στη ζωή τους, όπως να παντρευτούν ή να αλλάξουν καριέρα. Τι γίνεται όμως όταν ξεκινάμε μια μνημειώδη αλλαγή όπως η γονεϊκότητα; Οι γυναίκες, που λαμβάνουν συμβουλές να ασκούνται και να προσέχουν τι τρώνε ενώ είναι έγκυες, δεν θεωρούν πάντα την ψυχοθεραπεία ως σημαντικό μέρος του προγράμματος προγεννητικής φροντίδας τους, αλλά μπορεί να είναι κρίσιμη για την ευημερία της μητέρας και του μωρού κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την εγκυμοσύνη.
Από πολλούς ανθρώπους η εγκυμοσύνη θεωρείται ως μια ευτυχισμένη περίοδος γεμάτη ενθουσιασμό και ανυπομονησία. Ωστόσο οι διαταραχές της ψυχικής υγείας της μητέρας, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, επηρεάζουν το 15 έως 20 τοις εκατό των γυναικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της περιόδου μετά τον τοκετό.
«Η μητρότητα είναι μια αλλαγή ταυτότητας», λέει η Jessica Zucker, κλινική ψυχολόγος στην Καλιφόρνια που ειδικεύεται στην αναπαραγωγική και ψυχική υγεία των γυναικών. Εξηγεί ότι όταν μια γυναίκα περνά από σημαντικές μεταβάσεις στη ζωή, όπως ο γάμος, ο θάνατος στην οικογένεια ή η απόκτηση μωρού, τείνουν να αναδειχθούν πολλά περίπλοκα συναισθήματα. Και ενώ η αναμονή της γέννησης ενός παιδιού προκαλεί συχνά θετικά συναισθήματα, μπορεί επίσης να ωθήσει μια γυναίκα να αισθάνεται αμφιθυμία. Μπορεί να είναι διχασμένη ανάμεσα στο να θέλει το παιδί της και να νιώθει ότι χάνει την ανεξάρτητη ταυτότητά της. Μπορεί επίσης να ανησυχεί για τον αντίκτυπο που θα έχει η μητρότητα στον γάμο, τα οικονομικά και τις φιλίες της.
«Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τις μέλλουσες μαμάδες να μετριάσουν μέρος αυτού του στρες και να εκφράσουν τις ανησυχίες τους σχετικά με το να γίνουν γονείς», λέει ο Ramani Durvasula, καθηγητής ψυχολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Επιπλέον, μπορεί να προσφέρει ένα μη επικριτικό και υποστηρικτικό πλαίσιο όπου οι νέες μαμάδες μπορούν να μιλήσουν ανοιχτά για απαγορευμένα θέματα, όπως ο φόβος και η λύπη.
Μελέτες έχουν δείξει ότι όταν οι γυναίκες βιώνουν στρες, άγχος και κατάθλιψη, αυτό επηρεάζει και αυτές καθώς και το αναπτυσσόμενο μωρό. H παρατεταμένη έκθεση σε υψηλά επίπεδα στρες μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση ή καρδιακές παθήσεις και μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες να γεννήσετε πρόωρα.
Σε πολλές περιπτώσεις το στίγμα που σχετίζεται με τη μητρική ψυχική υγεία εμποδίζει τις έγκυες γυναίκες να αναζητήσουν θεραπεία, επειδή υπάρχει πρόσθετη ντροπή στη σκέψη “υποτίθεται ότι είναι η πιο ευτυχισμένη στιγμή στη ζωή σου”, που δημιουργεί την ιδέα ότι πηγαίνεις για θεραπεία μόνο αν κάτι πραγματικά κακό συμβαίνει, λέει ο Zucker.
Σύμφωνα με μια αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχιατρικής και μαιευτικής από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια, Κάθριν Μονκ, θα πρέπει να εισαγάγουμε τη θεραπεία ως μέρος της συνήθους προληπτικής φροντίδας σε παγκόσμιο επίπεδο για να αντισταθμίσουμε αυτό το στίγμα. Η σύστασή της βασίζεται σε έρευνα που έχει κάνει η ίδια και οι συνάδελφοί της σχετικά με τις επιπτώσεις της κατάθλιψης στις γυναίκες και τα έμβρυά τους. Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι, στην πραγματικότητα, υπάρχει ένα τρίτο μονοπάτι μέσω του οποίου ο κίνδυνος ανάπτυξης ψυχικής ασθένειας μεταφέρεται μέσα στις οικογένειες.
“Δεν είναι μόνο τα κοινά γονίδια ή το πώς μεγαλώνουν τα παιδιά στο περιβάλλον τους – είναι το πώς αισθάνεται η γυναίκα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης”, λέει.
Για να κατανοήσουν καλύτερα αυτές τις συνδέσεις, οι ερευνητές ζήτησαν από έγκυες γυναίκες να έρθουν σε ένα εργαστήριο, όπου εφάρμοζαν «αγχωτικούς παράγοντες» – όπως να κάνουν μαθηματικές εργασίες για πέντε λεπτά – ενώ παρακολουθούσαν την αρτηριακή τους πίεση και τον καρδιακό ρυθμό.
Ανακάλυψαν ότι τα έμβρυα των γυναικών που ζούσαν σε πόλεις υψηλού στρες, όπως η Νέα Υόρκη ή η Ουάσιγκτον, παρουσίασαν αύξηση στον καρδιακό ρυθμό όταν οι μητέρες τους περνούσαν από την πρόκληση, σε αντίθεση με εκείνα τα έμβρυα των οποίων οι μητέρες ζούσαν σε λιγότερο αγχωτικές πόλεις. Ο Monk εξήγησε ότι όταν ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή πίεση της μητέρας αλλάζουν ως απάντηση στο στρες, αυτό λειτουργεί ως ερέθισμα για το έμβρυο.
«Ακριβώς όπως αν κάθεσαι κάπου και κάποιος άνοιξε την πόρτα και μπήκε απότομα μέσα, θα είχες μια αντίδραση», είπε.
Σε μια άλλη μελέτη στις αρχές του τρέχοντος έτους, συλλέχθηκαν δεδομένα από 61 μέλλουσες μητέρες ηλικίας μεταξύ 18 και 45 ετών. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια διάθεσης και να δώσουν καθημερινά δείγματα από το σάλιο τους για να καθορίσουν τα επίπεδα κορτιζόλης.
Κατά την παρακολούθηση των επιπτώσεων της μητρικής δυσφορίας στο έμβρυο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ακόμη και οι σχετικά συνηθισμένες εμπειρίες όπως το αίσθημα ανικανότητας να «ελέγχεις τα σημαντικά πράγματα στη ζωή σου» και «να ανταπεξέλθεις σε όλα τα πράγματα που πρέπει να κάνεις» συνδέονται με αλλοιώσεις στη λειτουργία του DNA στον πλακούντα που μπορεί να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εμβρύου. «Η διαχείριση του στρες της ζωής μπορεί να είναι μια αποτελεσματική στρατηγική παρέμβασης», κατέληξαν οι ερευνητές στην εργασία τους.
Ο Monk σπεύδει να επισημάνει ότι το στρες συμβαίνει πάντα τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε σωματικό επίπεδο — είναι ένα και το αυτό. «Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε φροντίδα ψυχικής υγείας στη συνήθη προγεννητική φροντίδα», λέει. «Ας ξεκινήσουμε νωρίτερα στην εγκυμοσύνη για να αποτρέψουμε αυτές τις καταθλίψεις και να βοηθήσουμε τις γυναίκες να είναι σωματικά, διανοητικά και συναισθηματικά όσο το δυνατόν πιο υγιείς».
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η θεραπεία μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να βοηθήσει στην παρακολούθηση της ψυχικής υγείας μιας γυναίκας, να σημειώσει αλλαγές στη διάθεση και το άγχος της και να εξασφαλίσει ότι λαμβάνει πρόσθετη υποστήριξη όπως χρειάζεται τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης όσο και μετά τον τοκετό.
«Υπάρχουν λίγες φορές στη ζωή που η ψυχοθεραπεία είναι πιο χρήσιμη από ό,τι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης», λέει η Durvasula, η οποία τη συνιστά ως μέρος της τυπικής προγεννητικής αυτοφροντίδας, μαζί με την άσκηση και τη διατροφή. Αυτό το είδος προληπτικής φροντίδας ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να ωφελήσει τις μέλλουσες μαμάδες, που όλες βρίσκονται στα πρόθυρα μιας τεράστιας μετάβασης στη ζωή.
«Βλέπω την εγκυμοσύνη ως μια εκκολαπτόμενη περίοδο – μεγαλώνεις κάτι μυστηριωδώς στο σώμα σου», λέει ο Zucker. «Και επειδή ξεκινάτε να δημιουργήσετε μέρος της επόμενης γενιάς, είναι τόσο κατάλληλη στιγμή να ανατρέξετε στη δική σας ιστορία».
Μετάφραση/απόδοση: Τζέσικα Μαργαρίτη