Η λέξη “Νάρκισσος” προέρχεται από έναν ελληνικό μύθο.
Στην αρχαιότητα ο Νάρκισσος ήταν μυθικό πρόσωπο, γιος του Κηφισού και της νύμφης Λειριώπης. Ήταν ονομαστός για τη σπάνια ομορφιά του και υπάρχουν διάφορες παραδόσεις γι’ αυτόν. Σύμφωνα με μία από αυτές ο νέος ήταν τόσο όμορφος που τον είχαν ερωτευθεί όλες οι νύμφες του δάσους. Εκείνος όμως τις αγνοούσε και προτιμούσε να αυτοθαυμάζεται στο καθρέφτισμά του νερού. Οι Θεοί αποφάσισαν να τον τιμωρήσουν και έτσι κάποια μέρα έπεσε στο νερό και πνίγηκε.
Ο μύθος από μια άλλη όψη
Ο μύθος του Ναρκίσσου αφηγείται, στην πραγματικότητα, την τραγωδία της απώλειας του εαυτού. Ο Νάρκισσος βλέπει την αντανάκλαση του στο νερό και ερωτεύεται το ωραίο του πρόσωπο, για το οποίο η μητέρα του σίγουρα θα ήταν περήφανη. Ο Νάρκισσος ερωτεύτηκε την εξιδανικευμένη εικόνα του, αλλά δε μπορούσε να αγαπήσει πραγματικά τον εαυτό του. Ο ενθουσιασμός για τον ψευδή εαυτό του, καθιστά αδύνατη όχι μόνο την αγάπη του για τους άλλους, αλλά, παρά τα φαινόμενα και την αγάπη του για το μοναδικό άτομο του οποίου τη φροντίδα του έχουν εμπιστευτεί πλήρως: τον ίδιο του τον εαυτό.
Τι είναι η Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας;
Η ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας συνεπάγεται μια παραμορφωμένη εικόνα του εαυτού. Τα συναισθήματα μπορεί να είναι ασταθή και έντονα και υπάρχει υπερβολική ανησυχία για την ματαιοδοξία, το κύρος, την εξουσία και την προσωπική επάρκεια. Υπάρχει επίσης έλλειψη ενσυναίσθησης και υπερβολικής αίσθησης υπεροχής.
6 Σημεία και συμπτώματα της Ναρκισσιστικής Διαταραχής της Προσωπικότητας
1) Μεγάλη αίσθηση μεγαλοπρέπειας
Η μεγαλοπρέπεια είναι το καθοριστικό χαρακτηριστικό του ναρκισσισμού. Περισσότερο από απλή αλαζονεία ή ματαιοδοξία, η μεγαλοπρέπεια είναι μια μη ρεαλιστική αίσθηση υπεροχής. Οι ναρκισσιστές πιστεύουν ότι είναι μοναδικοί ή «ειδικοί» και μπορούν να γίνουν κατανοητοί μόνο από άλλους ειδικούς. Επιπλέον, είναι πολύ καλοί για οτιδήποτε καταπιαστούν. Επιθυμούν να συσχετιστούν με άλλους ανθρώπους, χώρους και πράγματα υψηλής σημασίας.
2) Αίσθηση ότι είναι σε έναν κόσμο φαντασίας που:
Δεδομένου ότι η πραγματικότητα δεν υποστηρίζει τη μεγαλειώδη άποψη τους για τον εαυτό τους, οι ναρκισσιστές ζουν σε έναν φανταστικό κόσμο που υποστηρίζεται από παρερμηνεία, αυτο-εξαπάτηση και την εξωπραγματική σκέψη. Δημιουργούν αυτο-δοξαστικές φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης, λαμπρότητας, ελκυστικότητας και ιδανικής αγάπης που τους κάνει να αισθάνονται ξεχωριστοί και σε θέση απόλυτου έλεγχου. Αυτές οι φαντασιώσεις τους προστατεύουν από τα εσωτερικά συναισθήματα κενότητας και ντροπής. Αν για κάποιο λόγο έρθουν αντιμέτωποι με αντικρουόμενα συναισθήματα ή απόψεις αυτομάτως αγνοούνται ή εκλογικεύονται . Οτιδήποτε απειλεί να ξεφουσκώσει τη φούσκα φαντασίας τους έρχεται αντιμέτωπο με εξαιρετική άμυνα ή ακόμη και οργή.
3) Χρειάζονται συνεχή έπαινο και θαυμασμό
Η αίσθηση της ανωτερότητας ενός ναρκισσιστή είναι σαν ένα μπαλόνι που βαθμιαία χάνει τον αέρα χωρίς ένα σταθερό ρεύμα χειροκροτήματος και αναγνώρισης για να το κρατήσει φουσκωμένο. Η περιστασιακή φιλοφρόνηση δεν αρκεί. Οι ναρκισσιστές χρειάζονται διαρκώς φαγητό για το εγώ τους, έτσι φροντίζουν να περιβάλλουν τους εαυτούς τους με ανθρώπους που είναι πρόθυμοι να ικανοποιήσουν την ανάγκη για επιβεβαίωση. Αυτές οι σχέσεις είναι πολύ μονόπλευρες. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε περίπτωση που υπάρξει μια διακοπή του θαυμασμού ή μείωση της προσοχής που παίρνουν, ο ναρκισσιστής το αντιμετωπίζει ως προδοσία.
4) Αίσθηση του δικαιώματος
Επειδή θεωρούν τον εαυτό τους ξεχωριστό, οι ναρκισσιστές αναμένουν ευνοϊκή μεταχείριση και την θεωρούν ως οφειλόμενη. Πιστεύουν πραγματικά ότι θέλουν και πρέπει να παίρνουν. Περιμένουν επίσης τους ανθρώπους γύρω τους να συμμορφώνονται αυτόματα με κάθε επιθυμία και ιδιοτροπία τους. Εάν κάποιος δεν προβλέπει και δεν ανταποκρίνεται σε όλες τις ανάγκες τους, τότε είναι άχρηστος.
5) Χρησιμοποιούν τους άλλους χωρίς ενοχή ή ντροπή
Οι ναρκισσιστές δεν αναπτύσσουν ποτέ την ικανότητα να ταυτίζονται με τα συναισθήματα των άλλων. Με άλλα λόγια, στερούνται ενσυναίσθησης. Με πολλούς τρόπους, βλέπουν τους ανθρώπους στη ζωή τους ως αντικείμενα. Κατά συνέπεια, δεν διστάζουν να εκμεταλλεύτουν άλλους για να επιτύχουν τους δικούς τους στόχους. Μερικές φορές αυτή η διαπροσωπική εκμετάλλευση είναι κακόβουλη. Οι ναρκισσιστές απλά δεν σκέφτονται πώς η συμπεριφορά τους επηρεάζει τους άλλους. Και να μπούμε στον κόπο να τους το επισημάνουμε, δεν θα το καταλάβουν. Το μόνο που καταλαβαίνουν είναι οι δικές τους ανάγκες.
6) Συχνά προσβάλλουν, εκφοβίζουν ή υπονομεύουν άλλους
Οι ναρκισσιστές αισθάνονται απειλημένοι κάθε φορά που συναντούν κάποιον που φαίνεται να έχει κάτι που τους λείπει. Επίσης απειλούνται από ανθρώπους που δεν τους αναγνωρίζουν ή που τους προκαλούν με οποιονδήποτε τρόπο. Ο κύριος αμυντικός μηχανισμός τους είναι η εξιδανίκευση- υποτίμηση. Είναι ικανοί να χρησημοποιήσουν οποιοδήποτε τρόπο για να κρατήσουν το δικό τους «εγώ» ψηλά.
Ναρκισσισμός και κοινωνική δικτύωση
Όλες οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αποτελούνται από μια μαζική ομάδα ανθρώπων που ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τους οπαδούς, τους αρεστούς, τα αγαπημένα δρώμενα και για οποιαδήποτε άλλη επίδειξη που υπάρχει εκεί και όχι για την επίτευξη οποιουδήποτε συλλογικού στόχου. Οι μελέτες δείχνουν ότι ζούμε σε μια όλο και περισσότερο ναρκισσιστική κοινωνία. Είναι και κάπως λογικό όταν επιλέγουμε έναν κόσμο όπου οι τηλεοπτικές εκπομπές και τα sosial media επιβάλουν μια λανθασμένη «πραγματικότητα» όπως “Το πραγματικό μήκος που έχουν οι βλεφαρίδες των Kardashians” και από την στιγμή που όταν καθόμαστε σε ένα δείπνο, ελέγχουμε διαρκώς το Facebook αντί να συνομιλούμε πρόσωπο με πρόσωπο με τους συνανθρώπους μας, αυτό δεν μπορεί να αποτελεί έκπληξη.
Ποιος φταίει για αυτή τη γενετική αύξηση του ναρκισσισμού;
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με την σύνδεση μεταξύ του Facebook και του ναρκισσισμού. Σε γενικές γραμμές, οι ιστοσελίδες κοινωνικών μέσων ενημέρωσης ενθαρρύνουν την αυτοπροβολή, καθώς οι χρήστες παράγουν όλο το περιεχόμενο τους. Το πρόβλημα με αυτή την πτυχή της κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι σχεδόν όλοι παρουσιάζουμε ένα μη ρεαλιστικό πορτρέτο του εαυτού μας. Επιλέγουμε τις πιο ελκυστικές φωτογραφίες του εαυτού μας και προβάλουμε στον”τοίχο μας” τα ποιο ξέφρενα γεγονότα της ημέρας μας μόνο και μόνο για να εντυπωσιάσουμε το πληγωμένο εγώ μας μεσώ της προβολής που κάνουμε. Φυσικά, αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε. Είναι σημαντικό όμως να καταλάβουμε ότι ο ναρκισσισμός προέρχεται από υποκείμενα συναισθήματα ανεπάρκειας. Τα κοινωνικά μέσα προσφέρουν απλόχερα άμεση ικανοποίηση του εγώ χωρίς πολύ προσπάθεια και κόπο. Ωστόσο αυτή η φανταστική προβολή του εγώ μας στην πραγματικότητα μας απομονώνει από την αληθινή ζωή και μας ωθεί στην κατάθλιψη και σε άλλες ψυχικές ασθένειες.
Όλοι οι άνθρωποι είναι νάρκισσοι στην αρχή της ζωής τους
Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, όλοι οι άνθρωποι είναι νάρκισσοι στην αρχή της ζωής τους: τα βρέφη και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας θεωρούν ότι είναι το κέντρο του σύμπαντος. Υπάρχει μεγάλη απόσταση ανάμεσα σε έναν υγιή ναρκισσισμό και αυτό που αποκαλούμε διαταραχή, δηλαδή έναν παθολογικό ναρκισσισμό. Ο πρώιμος ναρκισσισμός της ψυχοδυναμικής θεωρίας εµφανίζεται πριν από το σχηµατισµό του Εγώ-Εκείνο-Υπερεγώ που είναι ακόµα αδιαφοροποίητα. Τότε χρειάζεται το καθρέφτισμα και την υγιή ματαίωση σε ισορροπία. Κατά το στάδιο του ναρκισσισμού (είτε πρωτογενούς είτε δευτερογενούς) το νεογέννητο ζει τα πάντα µ’ένα τρόπο μοναχικό αφού όλος ο κόσμος του γίνεται το Εγώ του. Αυτό διαφέρει από µια ζωή αντικειµενοτρόπο η οποία βάζει στο «παιχνίδι» ένα σύντροφο. Οι παρατηρήσεις αυτές βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα τον τρόπο που αγαπούμε και μισούμε το σημαντικό άλλο στη ζωή μας. Λειτουργούν ως ένα είδος φαντασιακού καθρέπτη, μέσα από τον οποίο γίνεται αντιληπτός ο άλλος άνθρωπος .Το συγκεχυμένο μήνυμα ότι κάποιος έχει μεγάλη αξία αλλά μόνο για τον συγκεκριμένο ρόλο που διαδραματίζει κάνει ένα παιδί να αισθάνεται ότι αν φανούν τα πραγματικά του συναισθήματα και ιδιαίτερα η εχθρότητα και ο εγωισμός, τότε το μόνο που θα ακολουθήσει είναι η απόρριψη και η ταπείνωση. Αυτό το μήνυμα υποβοηθά την ανάπτυξη του φαινομένου που ο Winnicott (1960) αποκάλεσε «ψευδή εαυτό», δηλαδή την παρουσίαση ενός εαυτού που το άτομο έχει μάθει από την εμπειρία του ότι είναι αποδεκτός. Έτσι σχετίζεται με τον εαυτό και με τους άλλους μέσα από την υπερβολική εκτίμηση στην υπερβολική υποτίμηση.
Ο Ναρκισσισμός σύμφωνα με την σχολή των Αντικειμενότροπων Σχέσεων
Σύμφωνα με την M. Klein, το βρέφος από την αρχή της ζωής αναζητά το αντικείμενο, δηλαδή τη μητέρα. Είναι σημαντικό το περιβάλλον μας στη διαμόρφωση των εσωτερικών αντικειμένων και στον ενδιάμεσο μεταβατικό χώρο μεταξύ βρέφους και μητέρας για τη διαμόρφωση της κοινωνικής εμπειρίας. Υπάρχει μια προοδευτική διαδικασία στη φυσιολογική εξέλιξη, το βρέφος που ωριμάζει έχει εξωτερικεύσει τα αντικείμενα από την αναπαράσταση εαυτού και τα έχει απελευθερώσει ως αναπαραστάσεις, έργο της καταθλιπτικής θέσης (περίπου στους 8 μήνες αρχίζει να αντιλαμβάνεται τη μητέρα του ως ολοκληρωμένο πρόσωπο). Όσο πιο νωρίς όμως έχει παραμορφώσει τα εσωτερικά αντικείμενα, τόσο λιγότερο μπορεί να τα εξωτερικεύσει ή να τα απελευθερώσει και τόσο λιγότερο μπορεί να αναπτύξει ένα φυσιολογικό Οιδιπόδειο που θα διευκόλυνε την περαιτέρω απελευθέρωσή τους. Ο νάρκισσος παραμένει εγκλωβισμένος μέσα στα παραμορφωτικά και παραμορφωμένα εσωτερικά αντικείμενα, (Λούντβικ, 1998).
Η έμφαση του Kernberg που μίλησε για την παθολογική φύση του ‘μεγαλειώδους εαυτού’ που περιλαμβάνει, κατά την άποψή του, τον πραγματικό εαυτό, τον ιδανικό εαυτό και το ιδανικό αντικείμενο σε κατάσταση προβλητικής ταύτισης, την οποία συσχετίζει με τον ‘παντοδύναμο τρελό εαυτό’ του Rosenfeld. Έτσι αντιλαμβάνεται τον πρώιμο σχηματισμό μιας παθολογικής ναρκισσιστικής δομής προσωπικότητας.
Οι ενήλικες νάρκισσοι εξελίσσονται έτσι λόγω κάποιας πικρής απογοήτευσης ή ριζικής απομυθοποίησης νωρίς στη ζωή τους.
Αλλά και οι τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία ή οι δυσλειτουργικές οικογένειες συντελούν στην εμφάνιση της διαταραχής αυτής στην ενήλικη ζωή.
Η αυτοεκτίμηση διαφέρει από τον ναρκισσισμό;
Η αυτοεκτίμηση διαφέρει από τον ναρκισσισμό, επειδή αντιπροσωπεύει μια στάση βασισμένη σε επιτεύγματα που έχουμε κατακτήσει, αξίες στις οποίες έχουμε τηρήσει και φροντίδα που έχουμε δείξει σε άλλους. Ο ναρκισσισμός, αντίθετα, βασίζεται συχνά στον φόβο της αποτυχίας ή της αδυναμίας, στην εστίαση στον εαυτό του, σε δράσεις που πρέπει να φέρουν επιβεβαίωση, σε μια βαθιά ανασφάλεια και σε μια αίσθηση ανεπάρκειας.
.